Logo
    • Logo
    • Science
      • Research activities
      • Postgraduate study
      • Scientific and practical conferences
      • 300th anniversary of Magtymguly Fragi
        • « Magtymguly, my word is short, has much meaning... » (Magtymguly Fragi)
        • «Magtymguly, tongue will speak of the destan... » (information about Magtymguly collected from websites)
        • Video recording of Magtymguly Fragi's poems
        • Collection of audio recordings of Magtymguly Fragi's poems
        • Magtymguly Fragi in the world press
        • Publications of Magtymguly Fragi's poems in foreign languages
        • Explanatory Dictionary of Magtymguly
        • "Magtymgulynyň dünýäde öwrenilişi"
      • Scientific articles, abstracts and collections
      • Council of Young Scientists
        • ÝAŞ ALYMLAR GEŇEŞINIŇ GURAMAGYNDA DUŞUŞYK GEÇIRILDI
    • International cooperation
      • Meetings
        • A New Stage of Cooperation in the Field of Education and Science
      • Visits
      • Ambassadors' lectures
      • International days
      • UNESCO Club "Culture of Peace"
        • International Youth Scientific Conference: A Bridge to Peace and Tolerance
    • Faculties
      • FACULTY OF INTERNATIONAL RELATIONS
      • FACULTY OF INTERNATIONAL LAW
      • FACULTY OF INTERNATIONAL ECONOMIC RELATIONS
      • FACULTY OF INTERNATIONAL JOURNALISM
    • About us
      • Administration
      • Departments
        • Department of International Relations and Diplomacy
        • Department of International Law and Comparative Law Studies
        • Department of International Economic Relations
        • Department of Theory and Practice of Journalism
        • Department of Social Sciences
        • Department of World Languages
      • Indicators
      • Туркменистан создал условия для подготовки нового поколения дипломатов
      • About us
    • Education
      • Specialties
      • Applicants
    • Centers
      • Scientific Center for Strategic Studies
        • Возобновляемая энергетика одна из основ экономики будущего
      • School of Young Diplomats
      • Department of Digital Systems and Communications
      • Scientific and Methodological Center for the Sustainable Development Goals
        • A Meeting Dedicated to the Implementation of Quality Education (SDG 4) in Turkmenistan
      • Young Messengers of Peace
      • Training Center for Priority Areas of Diplomacy of Turkmenistan
        • Transport diplomacy
        • Energy Diplomacy
        • Water diplomacy
        • Preventive diplomacy
        • Economic diplomacy
      • Diplomatic Protocol Training Center
    • Ambassadors
    • Media
    Main / Articles / OGUZ HAN TÜRKMEN
    OGUZ HAN TÜRKMEN surady
    18/03/2024

    804

    OGUZ HAN TÜRKMEN

    (Başlangyjy gazetiň geçen sanlarynda).

    «Oguz­na­ma­lar­da» Oguz ha­nyň bo­ýun sun­ma­dyk gar­şy­daş­la­ry bi­len agyp-dö­nüp sö­weş edi­şi ba­ra­da bir­nä­çe my­sal­lar ge­ti­ril­ýär. Oguz han Al­ma­lyk şä­he­ri­niň tö­we­re­gi­niň hä­ki­mi Inal­ha­ny sy­lap goý­man­dyr. «...Iki ta­rap­dan hem köp ýit­gä se­ze­war bol­du­lar. Ahyrso­ňy, se­kiz gün ga­ty urşu­p, Oguz han Inal­ha­ny tu­tup öl­dür­di».
    Sö­we­şiň yk­ba­ly­ny di­ňe gap­ma-gar­şy du­rup dö­wüş­me­giň däl-de, eý­sem duş­ma­nyň as­gyn ta­ra­py­ny bi­lip, oňa al­dyr hi­le sal­ma­gyň hem çöz­ýän­di­gi­ne ta­ryh şa­ýat. Bu ba­bat­da dün­ýä har­by sun­ga­ty­na türk­men­le­riň go­şan go­şan­dy, gi­ri­zen tä­ze­lik­le­ri az-küş däl. Or­ta we giç­ki asyr­lar­da tu­tuş dün­ýä­de ula­ny­lan har­by tär-til­sim­le­riň göz­ba­şyn­da hut Oguz han Türk­me­niň du­ran­dy­gy­ny tek­rar­la­mak­çy bol­ýa­rys.
    Oguz han bir ýe­re ýö­riş et­mek­çi bo­lan­da, ol ýe­ri oňat öw­ren­mek, duş­ma­nyň ta­by­ny bil­mek üçin ogul­la­ry­ny go­şu­nyň öňün­den ibe­rip­dir. Ýe­ňil ýa­rag­la­nan bu go­şun GA­RA­WUL (do­zor) diý­lip at­lan­dy­ry­lyp, ol örän çalt­lyk bi­len he­re­ket edip (Gö­rog­ly­nyň yl­gar ýö­ri­şi­ni ýa­da sa­lyň), duş­ma­nyň ara­sy­na ara­la­şyp­dyr. Gym­mat­ly aň­taw­çy­lyk mag­lu­mat­la­ry­ny alyp, esa­sy go­şu­nyň ýa­ny­na do­la­nyp­dyr.
    «Oguz­na­ma­nyň» «Ogu­zyň Yrak ta­ra­pa ibe­ren il­çi­le­ri­niň zik­ri» bo­ýun­dan aň­taw­çy­ly­ga gi­den to­pa­ryň öňün­de go­ý­lan we­zi­pe hak­da gym­mat­ly mag­lu­mat­la­ry oka­ýa­rys: «...Iki ýüz ki­şi il­ga­ri iber­di kim on­da ba­ryp, ah­wal bi­lip, ta­kyk kyl­gaý­lar kim pa­de­şa­la­ry ne ýer­de tu­rur. Bu­ýur­dy kim eger güý­jü­ňiz ýe­ter­lik ýe­ri ala bil­se­ňiz uru­şub ala gö­rüň we ulug ýer­le­re deg­män, yza do­la­nyň».
    Diý­mek, Oguz han ata­myz türk­men har­by sun­ga­ty­na aň­taw­çy­lyk ul­ga­my­ny gi­ri­zen ser­ker­de­dir!
    Har­by sun­gat­da duş­ma­nyň as­gyn ta­ra­py­ny bi­lip, onuň gow­şak ýe­rin­den ur­mak köp ha­lat­da üs­tün­li­giň gi­re­wi bo­lup dur­ýar. Oguz han ata­myz şeý­le hi­le­le­riň en­çe­me­si­ni us­sat­lyk bi­len ula­nyp­dyr. Ak we ga­ra ýe­lim bi­len dol­du­ry­lan how­za gi­rip çy­kan­soň, hiç hi­li ýa­rag tä­sir et­me­ýän kyl­ba­rak kow­umy­ny hi­le bi­len ýeň­ýär – Kyl­ba­rak ha­tyn öz ara­syn­da giz­le­nen oguz es­ge­ri­ni gö­rüp, Ogu­za ga­ýy­ba­na aşyk bol­ýar. Oňa il­çi ýol­lap, öz kowu­mynyň gow­şak ta­ra­py­ny aç­ýar: «Eger bu je­ma­ga­ta üs­tün bol­mak hy­ýa­lyň bol­sa, de­mir­den ti­kin­ler ýa­sab her ki­şi her üç ýan­la­ry­ga bag­la­gaý­lar. Uruş wag­ty ol [ti­ken­le­ri] sep­sin­ler. At­la­ryň aýak­la­ry­na [se­pi­len ti­ken­ler­den ze­per ýet­mez ýa­ly] la­ýyk nal kak­syn­lar. Duş­ma­nyň ýü­zü­ne ýe­lim deg­me­dik [ýer­le­ri­ni ny­şa­na alyp], tir [ok] ba­ran ýa­ly ýag­dy­ryň». Gar­şy­da­şy­nyň as­gyn ta­ra­py­ny bi­len Oguz han on­dan üs­tün çyk­ýar.
    Oguz han ja­han ýö­ri­şi­ni gu­ran ma­ha­lyn­da bo­ýun egip, il bo­lan ýer­le­riň hö­küm­dar­la­ry­ny gel­jek­ki ýö­riş­le­rin­de özü­ne ýa­ran (mu­wa­pyk) tu­tu­nyp­dyr. Ola­ryň mas­la­hat­la­ry­ny diň­läp­dir. Oguz han Ru­ma we Fran­ka ýö­ri­şin­den öň ol et­rap­la­ryň ýag­da­ýy­ny An­ta­ky­ýa­nyň hä­ki­mi Tek­fur­dan so­ra­ýar. Tek­fur ola­ra özü­niň il­çi ýol­lap, oguz kowu­my­nyň güýç­lü­di­gi­ni, ýur­dun­dan Gün çyk­ýan­dy­gy­ny, hiç ki­miň ola­ra gar­şy du­rup bil­män­di­gi­ni, go­wu­sy ur­şup, he­läk bol­maz­dan bo­ýun eg­me­gi tek­lip et­jek­di­gi­ni aýd­ýar. Bo­ýun bol­ma­dyk ýag­da­ýyn­da, Ogu­za gar­şy­da­şy­nyň as­gyn ta­ra­py­ny aýd­ýar – Rum­da ýa­zy­na ho­wa­nyň ys­sy bol­ýan­dy­gy­ny, ola­ry ýeň­mek üçin ýaý­la­gy­ny eýe­läp, gyş­la­gyn­dan da­şa­ry çy­kar­man, he­läk et­me­gi sal­gy ber­ýär.
    Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň «Pa­ra­hat­çy­lyk sa­zy, dost­luk, do­gan­lyk sa­zy» ki­ta­byn­da nyg­taý­şy ýa­ly: «Ýer ýü­zün­de da­şa­ry sy­ýa­sat­da ula­ny­lan se­riş­de­le­riň ara­syn­da har­by kuw­wa­ty gör­kez­mek di­ýen ýa­ly usul­lar hem bar. Olar hem ga­dym za­man­lar­da dö­räp­dir. Türk­men hal­ky­nyň «Oguz­na­ma» eposynda frank­la­ryň il­çi­le­ri­niň gel­ýän­di­gi­ni eşi­dip, Oguz ha­nyň il­çi­le­riň öňün­den go­şun ibe­ren­di­gi ha­kyn­da ha­bar be­ril­ýär. At­ly-ýa­rag­ly türk­men ýi­git­le­ri il­çi­le­re da­ba­ra­ly ýag­daý­da go­şu­lyp, bar­jak ýer­le­ri­ne çen­li ola­ryň ýa­nyn­da bo­lup­dyr­lar. Frank­la­ryň il­çi­le­ri Oguz ha­nyň go­şu­ny­nyň be­ýik­li­gi we ägirt uly güý­jü­niň bar­dy­gy ba­ra­da ýurt­la­ry­na gaý­dyp ba­ran ba­dy­na öz hö­küm­da­ry­na aýd­ýar­lar. Şa­des­san­da be­ýan edi­li­şi­ne gö­rä, frank­la­ryň hö­küm­da­ry «ta­byn­lyk gu­şa­gy­ny gu­şan­ma­ly» bol­ýar».
    Türk­me­niň ha­ly sun­ga­ty­nyň kök­le­ri hem Oguz han bi­len bag­ly­dyr. Bir­nä­çe ta­ryh­çy­lar ga­dy­my Pa­zy­ryk ha­ly­syn­da, di­ňe bir kom­po­zi­si­ýa bo­ýun­ça (mer­ke­zi göl­le­riň ýer­le­şi­şi we reňk­le­riň saz­la­şy­gy ba­bat­da) däl, eý­sem türk­men ha­ly­sy­nyň mer­ke­zin­dä­ki 24 gö­lüň oguz-türk­men­le­ri­niň 24 taý­pa­sy­ny aň­lad­ýan­dy­gy­ny tas­syk­la­ýar­lar. Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň «Jan­ly ro­wa­ýat» ki­ta­byn­da «Pa­zy­ryk» ha­ly­syn­da­ky at­la­ryň eýer­li­gini we on­da­ky ta­ýa­jyk­la­ry türk­men-sel­juk mi­ni­at­ýu­ra­la­ryn­da-da gör­mek bol­ýar. «Pa­zy­ryk» ha­ly­syn­da­ky bö­lün­ýän dört­burç­luk­la­r­da Sel­juk se­kiz­burç­lu­gy­nyň nus­ga­sy­ny we hä­zir­ki za­man türk­men ha­ly göl­le­ri­ni syn­lap bol­ýar. Ha­ly be­ze­gi­niň şu gör­nü­şi­ni hä­zi­re çen­li bi­ziň us­sat ha­ly­çy­la­ry­myz ula­nyp gel­ýär­ler. Bu türk­men ha­ly­sy­nyň ýaý­raý­şy­nyň ga­dy­my­ly­gy­nyň köp san­ly ug­ru­nyň bi­ri­dir» di­ýip ýaz­ýar .
    Türk­men hal­ky­nyň ne­sil­ba­şy­sy ha­sap­lan­ýan Oguz ha­nyň ady Türk­me­nis­tan­da ebe­di­leş­di­ri­len­dir. Aş­ga­bat­da ýo­ka­ry de­re­je­li myh­man­la­ry gar­şy­la­mak üçin «Oguz­kent» myh­man­ha­na­sy gu­rul­dy. Aş­ga­ba­dyň Hal­ka­ra ho­wa men­zi­lin­den paý­tag­ty­my­za ge­len myh­man­la­ry «Oguz han we onuň ogul­la­ry» at­ly suw çüw­dü­rim­ler top­lu­my gar­şy­la­ýar. Döw­le­ti­mi­ziň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­ly­gy­nyň 20 ýyl­lyk şan­ly to­ýy my­na­sy­bet­li Oguz­ han kö­çe­si­niň ug­run­da Aş­ga­bat şä­he­ri­ni ös­dür­me­giň 13­-nji tap­gy­ry­nyň bi­na­lar top­lu­my ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Ýa­pon we iň­lis dil­le­rin­de oka­dyl­ýan Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner­-teh­no­lo­gi­ýa­lar uni­wer­si­te­ti, «Türk­men­film» ki­nos­tu­di­ýa­sy Oguz ha­nyň ady­ny gö­ter­ýär. Kö­pet­da­gyň ger­şin­de, de­ňiz de­re­je­sin­den 1 müň metrden gow­rak be­lent­lik­de «Türk­me­nis­tan» te­le­ra­dio­ýaý­lym­lar mer­ke­zi­niň esa­sy bö­le­gi­niň Oguz ha­nyň ägirt uly se­kiz gy­raň­ly ýyl­dy­zyn­dan yba­rat­dy­gy hem ýö­ne ýer­den däl­dir. Oguz ha­nyň se­kiz­burç­luk ýyl­dy­zy dün­ýä­de iň uly ýyl­dy­zyň şe­ki­li hök­mün­de Gin­ne­siň Bü­tin­dün­ýä re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zil­di.
    Oguz han eý­ýa­my­ny al­tyn eý­ýa­ma öw­rüp, ýurt, se­bit de­re­je­sin­de däl-de, dün­ýä de­re­je­sin­de pi­kir­le­nip, dün­ýä­niň döw­let­le­ri­ni, halk­la­ry­ny öz de­re­je­si­ne gö­te­rip, öz ýo­lu­ny, öz di­ni­ni – ýö­rel­ge­si­ni dö­re­den be­ýik şahs­dyr!
    Oguz han il­kin­ji bo­lup, türk­men dün­ýä­si­ni açan hem türk­men dün­ýä­si­niň yk­ba­ly­ny eg­ni­ne alan be­ýik ser­ker­de­dir!
    Bäş müň ýyl mun­dan ozal be­ýik tym­sal­la­ra, akyl-paý­ha­sa, hal­ky­nyň aňy­na, ru­hu­na, ga­ny­na gi­rip, öl­mez-ýit­mez bo­lan Oguz han ata­myz­dan en­çe­me wa­tan­çy­lyk pent­le­ri mi­ras ga­lyp­dyr. Pa­ty­şa­la­ryň döw­le­ti­niň we hor­ma­ty­nyň go­şun, il we ýurt bi­len­di­gi­ni nyg­tan Oguz han Türk­men go­şu­nyň ab­ra­ýy­ny ar­şa gal­dyr­ýar. Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döwrüniň ýaş­la­ry, wa­tan go­rag­çy­la­ry türk­men har­by sun­ga­ty­ny esas­lan­dy­ry­jy Oguz han Türk­me­niň ba­ky wes­ýet­le­ri­ne we­pa­ly bo­lup, şir ýü­rek­li, är­dem­li, akyl­ly, paý­has­ly, ugur­ta­py­jy, çy­dam­ly, sy­ýa­sat­dan baş çy­kar­ýan dip­lo­mat­lar, es­ger­ler, ser­ker­de­ler bol­ma­ly­dyr­lar!

    (Gazetiň indiki sanynda «Görogly beg Türkmen»).

    Ju­ma­my­rat Gur­ban­gel­di­ýe­w,
    Türk­me­nis­ta­nyň Da­şa­ry iş­ler mi­nistr­li­gi­niň
    Hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň rek­to­ry,
    ta­ryh ylym­la­ry­nyň kan­di­da­ty.

    Latest News

    Ýaşlygyň uly serpaýy surady

    23/11/2024

    Ýaşlygyň uly serpaýy
    BÜTINDÜNÝÄ ÇAGALAR GÜNI surady

    20/11/2024

    BÜTINDÜNÝÄ ÇAGALAR GÜNI
    Suw diplomatiýasy: hyzmatdaşlyk, umumy bähbitlilik, ösüş surady

    04/11/2024

    Suw diplomatiýasy: hyzmatdaşlyk, umumy bähbitlilik, ösüş
    Useful Links
    Other
    Contact

    744000, Turkmenistan Ashgabat, Street:Galkhynysh, Building 25

    iirmfatm@iirmfa.edu.tm, iirmfatm@sanly.tm

    +99312226965

    +99312226963

    © 2024 All rights are reserved: TDIMHGI