Türkmenistan Eýran Yslam Respublikasy bilen ulag-ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrýar
Demirgazyk-Günorta transmilli demir ýolunyň mümkinçilikleri
2007-nji ýylyň 16-njy oktýabrynda Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Tähranda geçirilen II sammitinde Gazagystan-Türkmenistan-Eýran demir ýolunyň gurluşygynyň taslamasy baradaky resminama gol çekildi. 2014-nji ýylyň dekabrynda bäri «Gazagystan-Türkmenistan-Eýran» halkara demir ýol ýoly Ýewraziýa yklymynyň halklarynyň bähbidine-de hyzmat edýär. Bu demir ýol indi diňe bir taslama gatnaşyjy ýurtlarynyň arasynda däl, eýsem, Hytaý Halk Respublikasynyň, Russiýa Federasiýasynyň, Hindistan Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň üsti bilen hem yzygiderli harytlary üstaşyr amala aşyrmaga mümkinçilikleri açdy.
Olaryň hatarynda, «Hytaý-Gazagystan-Türkmenistan-Eýran», «Russiýa-Gazagystan-Türkmenistan-Eýran-Hindistan», «Gazagystan-Türkmenistan-Eýran-Türkiýe» ugurlar boýunça ulag üstaşyr taslamalary geljekde dünýäniň birnäçe döwletlerine göni çykalgany açýar.
Orta Aziýa — Ýakyn Gündogar ulag geçelgesi
Türkmenistan häzir Orta we Ýakyn Gündogaryň ýurtlary, şol sanda Pars aýlagynyň ýurtlary bilen hyzmatdaşlygyň täze mümkinçiliklerini öwrenýär. Pars aýlagynyň geosyýasy, geostrategik, geoykdysady ähmiýeti hasaba alnanda, Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen öňe sürlen Orta Aziýa -Ýakyn Gündogar (Özbegistan-Türkmenistan-Eýran-Oman) ulag geçelgesiniň taslamasy örän ähmiýetlidir. Oňa birnäçe goňşy döwletler gyzyklanma bildirdi we netijede, 2011-nji ýylyň 25-nji aprelinde Aşgabatda hökümetara Ylalaşyga gol çekildi. Bu ulag geçelgesi Merkezi Aziýa, Eýran we Pars aýlagynyň ýurtlary, arap dünýäsiniň döwletleri bilen gatnaşyklary ýygjamlaşdyrmaga ýardam berer. Ol Ýakyn Gündogara göni çykmak üçin mümkinçilikleri açýar. Häzirki wagtda Ylalaşyga Gazagystan, Katar we Hindistan goşuldy, geljekde Pakistanyň goşulyşmagyna garaşylýar.
2023-nji ýylyň 4-nji noýabrynda Özbegistan Respublikasynyň Daşkent şäherinde Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ulag ministrleriniň 12-nji mejlisinde «Özbegistan-Türkmenistan-Eýran-Türkiýe» ugry boýunça Aziýa bilen Ýewropanyň arasyndaky Halkara multimodal geçelgesiniň Teswirnamasyna gol çekildi. Resminama laýyklykda geljekde taslama gatnaşyjy döwletler demir ýollary bilen amatly nyrhlarynyň esasynda haryt daşamak üçin şertleriň döredilmegini, ýükleri daşamaga gatnaşýan ýurtlaryň ulag aragatnaşygyny ýokarlandyrmakda mümkinçilik dörediler. Mundan başgada «Gyrgyzystan-Özbegistan-Türkmenistan-Eýran», we «Täjigistan-Özbegistan-Türkmenistan-Eýran-Türkiýe» ugurlar boýunça ulag üstaşyr taslamalaryny döretmeklik barada duşuşyklar geçirilýär.
Hyzmatdaşlygyň täze mümkinçilikleri
2023-nji ýylyň 18-nji noýabrynda Aşgabatda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-eýran hökümetara toparynyň nobatdaky mejlisi geçirildi. Mejlisiň çäklerinde taraplar ileri tutulýan ugurlarda özara gatnaşyklary giňeltmekde ulag-kommunikasiýa pudagynda netijeli gatnaşyklary çuňlaşdyrmaga gönükdirilen başlangyçlaryny beýan etdiler. Şeýle-de mejlisiň jemleri boýunça birnäçe resminamalara gol çekildi. Şolaryň hatarynda: Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi bilen Eýran Yslam Respublikasynyň Ýol we şäher gurluşyk ministrliginiň arasynda «Gumdag-Etrek-Eýran serhedi» awtomobil ýoluny gurmak barada Hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnama gol çekilmegi geljekde awtomobil ulgamynda hyzmatdaşlygyň gerimi giňelder. Ýeri gelende bellesek, Eýran Yslam Respublikasynyň Aşgabatda «Iran Prože» atly ýöriteleşdirilen sergisine 100-e golaý eýran kompaniýasynyň önümleri gatnaşdylar. Öz gezeginde Eýran kompaniýalary bilen Türkmenistanyň kärhanalarynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek we tejribe alyşmak boýunça birnäçe işewürlik gepleşikleri hem geçirdiler.
Perhat ÇARYÝEW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara ykdysady gatnaşyklary
kafedrasynyň uly mugallymy