Nelson Mandelanyň Halkara güni
Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy 2009-njy ýylyň 1-nji dekabrynda Nelson Mandelanyň doglan günini,Mandelanyň jynsparazlyga we azatlyk ugrundaky göreşini ykrar etmek üçin 18-nji iýuly “Halkara Nelson Mandela güni” diýip yglan etdi. Her ýyl bellenilýän Nelson Mandelanyň halkara güni ähli sütemlere we gynamalara garamazdan bagyşlaýjy we birleşdiriji garaýyş bilen ýatlanýar.
Mandela Günorta Afrikanyň prezidentligine saýlanmagyna çenli dowam eden “aparteid” düzgünine garşy güýçli göreş döwrüne girýär,bu bolsa garaýagyzlar bilen akýagyzlar arasyndaky kemsidiji düzgünleri öz içine alýardy.Ol jynsparaz sütemlere we hüjümlere garşy döredilen Afrika Milli Geňeşine goşuldy we Afrikada ilkinji gara aklawçy boldy. Mandela şol wagt häkimiýetdäki partiýa “aparteid” düzgünine geçensoň, Milli Geňeşiň işinde öňdebaryjy şahsyýetleriň birine öwrüldi. Bu etapdaky roly sebäpli 1962-nji ýylda tussag edilip,1963-nji ýylda ömürlik tussag edildi.Türmede geçiren 27 ýylynyň dowamynda daş we hek karýerlerinde işledi. Onuň maşgalasy bilen duşuşmagyna-da rugsat berilmedi.Türmeden boşadylandan soň,71 ýaşyndaky Mandela bagyşlaýjy we birleşdiriji garaýyş bilen Günorta Afrikada garaýagyzlara ýolbaşçylyk etdi.
Mandelanyň türmeden boşamagy we aparteid düzgüniniň aýrylmagy bilen Günorta Afrika Respublikasynyň Prezidenti Frederik Willem de Klerk bilen birlikde Nelson Mandela 1993-nji ýylda Parahatçylyk boýunça Nobel baýragyna mynasyp bolýar.1994-nji ýylda Günorta Afrika Respublikasynyň dürli gatlaklaryndan bolan afrikalylaryň gatnaşan milli saýlawlarynda demokratik ýol bilen saýlananilkinji garaýagyz Prezident boldy.Mandelanyň prezidentlik döwründe täze konstitusiýanyň döredilmegine gatnaşdy. Saýlaw döwründe beren wadasyna laýyklykda diňe bir möhlete prezidentlik eden Mandela, ikinji saýlawlara gatnaşmakdan ýüz öwürdi we ömrüniň ahyryna çenli haýyr-sahawat işlerine,garyplyga garşy göreşe bagyş etdi.
Uzak wagt türmede oturan biri hökmünde türme şertlerini kesgitlemegiň üstünde işledi. Mandelanyň işine hormat goýmak üçin Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy 2015-nji ýylyň 4-nji dekabryndaky karary bilen Birleşen Milletler Guramasynyň tussaglara çemeleşmegiň iň pes kadalaryny täzelemek arkaly “Nelson Mandela düzgünlerini” kabul etdi.
Jahan TAGYÝEWA,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara gatnaşyklary fakultetiniň I ýyl talyby.