Magtymgulynyň eserleri — dost-doganlyk köprüsi
Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan
gününiň 300 ýyllygy mynasybetli çäreler indi birnäçe wagt bäri halkara derejede
giňden dabaralandyrylýar. Bu ajaýyp waka mynasybetli şahyryň goşgularynyň, ol
barada ýazylan eserleriň dünýä dillerinde neşir edilmegi beýik akyldaryň edebi
mirasynyň halklary jebisleşdirýän dost-doganlyk köprüsidigini aýdyň görkezýär.
Magtymgula tagzym
Magtymguly Pyragy indi ençeme onýyllyklardan bäri milli söz sungatyna gadam
goýan her bir döredijilik adamynyň ruhy halypasy hasaplanýar. Şonuň ýaly-da,
onuň ruhy dünýäsi döwürdeş şahyrlarymyzyň-da ylham çeşmesine, göwün joşuna
öwrüldi. Muňa Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan çap edilen «Magtymgula
tagzym» atly täze kitap hem aýdyň şaýatlyk edýär. Kitaba döwürdeş
şahyrlarymyzyň Gündogaryň nusgawy şahyryna bagyşlap döreden murapbag, kasyda,
nezire, rubagy, akro, tahmys ýaly dürli görnüşlerde ýazan goşgularydyr
poemalary girizildi. Şygryýet eserlerinde Gahryman Arkadagymyzyň,
Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde, Magtymguly Pyraga
goýulýan belent hormat-sarpa, dana şahyryň edebi mirasy we onuň dünýä
edebiýatynda tutýan ägirt uly orny çeper wasp edilýär. Giriş makalasynda bellenilişi
ýaly, kitapdaky goşgularyň her biri şahyrlaryň ussada hormatyny, söýgüsini
beýan edýär. Dana şahyryň umman ýaly çuň, daglar ýaly belent paýhas dünýäsi
döredijilik äleminde gaýnap-joşýan adamlaryň ylham çeşmesidir. Magtymgulynyň
eserlerini okap, göwni ganatlanmaýan, kalby joşmaýan adam ýok bolsa gerek. Ýöne
şahyrlar üçin dana Pyragynyň paýhas dünýäsi has-da özüne çekijidir,
ruhlandyryjydyr.
Pyragy türkiýeli alymyň gözi bilen
Golaýda Türkiýe Respublikasynda filologiýa ylymlarynyň doktory Ahmet
Buranyň türkmen halkynyň akyldar şahyry Magtymguly Pyragy barada türk dilinde
«Sözi ganatlandyran şahyr — Magtymguly» atly kitaby çapdan çykdy. Türk alymy
300 sahypadan ybarat neşirinde kitabyň söz ussadynyň doglan gününiň 300
ýyllygyna niýetlenip ýazylandygyny, türkmen akyldarynyň döredijiliginden halk
agzybirligi, ýurt asudalygy hem-de Garaşsyz döwlet gurmak, ynsanperwerlik,
halallyk, adalatlylyk ýaly umumadamzat ähmiýetli düşünjeleriň eriş-argaç bolup
geçýändigini belleýär. Üç bölümden ybarat bolan kitabyň ylmy düşündirişlere
berk esaslanýandygyny aýratyn bellemek gerek. Hususan-da, «Magtymgulynyň durmuş
ýoly — ylmy terjimehaly», «Magtymgulynyň düşünje dünýäsi», «Magtymguly we türk
aýdyňlanmasy», «Magtymguly we türkmen aýdyňlanmasy», «Magtymgulynyň edebi
şahsyýeti we şygyrlary», «Magtymgulynyň diwany we nusgalary», «Magtymgulynyň
şygyrlarynda dil we uslyp» ýaly bölümler bu kitapda ylmy işiň talaplarynyň
ýokary derejede berjaý edilendigini tassyklaýar. Degişli bölümler täze ylmy
işiň amalyýet bilen baglanyşygyny, awtoryň pikir täzeliklerini oňat
häsiýetlendirýär.
Täze kitaba syn ýazan alymlaryň pikiriçe, türk alymy türkmen akyldarynyň
şygyrlary barada esasly pikirleri öňe sürýär. Bu işde ol dana şahyryň çeper
pikirlenmesiniň içki logikasyny üýtgetmezden, onuň eserlerine örän dogry
seljerme berýär. Täze neşir magtymgulyşynaslykda mälim bolan gymmatly ylmy
neşirleriň hataryna goşulmaga doly mynasypdyr.
Gadyrdan goňşudan gymmatly sowgat
Mälim bolşy ýaly, ýakynda Eýran Yslam Respublikasynyň Beýik ruhy lideri
Aýatolla Ali Hameneýi türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk
Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa «Magtymguly Pyragynyň goşgular
diwanynyň» iki jiltlik ýygyndysyny sowgat hökmünde iberdi. Munuň özi soňky
ýyllarda medeniýet we bilim ulgamlarynda türkmen-eýran gatnaşyklarynyň ösüşiň
täze derejesine çykandygynyň hem-de barha işjeňleşdirilýändiginiň
subutnamasydyr.
Goňşy döwletden bu gymmatly sowgadyň — ajaýyp kitabyň gelip gowuşmagy
Gündogaryň beýik akyldary we nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň
300 ýyllygy mynasybetli çäreleriň halkara derejede dabaralandyrylýan günlerinde
taryhy waka boldy. Ol türkmen halkynyň beýik söz ussady, akyldar şahyrymyzyň
edebi mirasyny mundan beýläk-de ylmy esasda öwrenmekde örän ähmiýetlidir.
Magtymgulynyň goşgulary — arapça täze neşirde
Beýik akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň goşgulary arap diline terjime
edilip, täze neşirde okyjylara ýetirildi. Goşgulary Bagdat döwlet
uniwersitetiniň professory, «Magtymguly Pyragy» medalynyň eýesi, doktor Ybraýym
Mustafa el-Hamad arap dilinde kapyýalaşdyrdy. Bu kitap Türkmenistanyň Birleşen
Arap Emirliklerindäki ilçihanasynyň ýakyndan ýardam bermeginde 500 töweregi
sahypada ýokary hilli çap edildi. 23-nji iýunda Türkmenistanyň Ylymlar
akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar
institutynda geçirilen «Arap zybany görsem» atly ylmy-amaly maslahat hem beýik
türkmen şahyrynyň goşgularynyň arap dilindäki täze neşirine bagyşlandy.
Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň ylmy-barlag institutlarynyň
alymlarynyň, aspirantlaryň, dalaşgärleriň, şeýle-de daşary ýurtly myhmanlaryň,
ýagny Bagdat döwlet uniwersitetiniň professory, «Magtymguly Pyragy» medalynyň
eýesi Ybraýym Mustafa el-Hamad we Kaşmir uniwersitetiniň professory,
«Magtymguly Pyragy» medalynyň eýesi Nasim Ahmed Şah dagynyň gatnaşmagynda
geçirilen maslahatda bellenilişi ýaly, täze neşir arap dünýäsiniň okyjylaryny
beýik türkmen şahyrynyň bütin adamzat durmuşyna dahylly meseleleri gozgaýan,
gymmatly pikirleri öňe sürýän baý we köptaraply döredijiligi bilen giňden
tanyşdyrmakda uly ähmiýete eýedir.
Özbek doganlarymyzdan toý sowgady
Özbegistan Respublikasynyň Medeniýet we syýahatçylyk ministrliginiň
ýanyndaky Halkara hyzmatdaşlyk we daşary ýurt döwletleri bilen dostlukly
gatnaşyklar komitetiniň, Özbegistan Respublikasyndaky Türkmen medeniýet
merkeziniň, Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil,
edebiýat we milli golýazmalar institutynyň bilelikde taýýarlamagynda Magtymguly
Pyragynyň saýlanan eserleri çap edildi.
Akyldar şahyryň bir jiltlik sowgatlyk ýygyndysynda onuň edep-terbiýe,
ylym-bilim, ahlak, çaga terbiýesi, ula hormat, kiçä sarpa, ynsanperwerlik,
dost-doganlyk, mertlik, namartlyk, gahrymançylyk, watançylyk, milli döwletlilik
ýaly pelsepewi garaýyşlaryny, özüniň gündelik durmuşyny, türkmen tebigatyny
beýan edýän şygyrlary saýlanyp alnypdyr. Kitapda şahyryň 270 şygry
ýerleşdirilip, ol «Tubo nashr» neşirýaty tarapyndan çap edilipdir. Kitap
Türkmenistanyň we Özbegistanyň döwlet Baştutanlarynyň Magtymguly Pyragy barada
aýdan jümleleri bilen açylýar.
Ýeri gelende bellesek, Prezident Şawkat Mirziýoýewiň başlangyjy bilen,
Özbegistanyň Ministrler Kabinetiniň karary esasynda, dostlukly ýurtda «Türki
dilli edebiýatyň dürdäneleri» atly 100 jiltlik eserler ýygyndysy neşir edildi.
Onuň 9 jildi türkmen edebiýatyna degişli bolup, şolaryň biri-de Magtymguly
Pyragynyň döredijiligine bagyşlanýar.
Şanly senä bagyşlanan neşir
Bilşimiz ýaly, golaýda paýtagtymyzda «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň
Galkynyşy döwri we Magtymguly Pyragy» atly halkara ylmy maslahat ýokary
guramaçylykly geçirildi. Onuň çäklerinde doganlyk Türkiýede «Nokta» neşirýaty
tarapyndan çap edilen «Türkmeniň ruhy atasy Magtymguly hakynda rowaýatlar» atly
kitabyň tanyşdyrylyşy geçirildi. Kitapda türkmen we türk dilinde akyldaryň
durmuşyna degişli halk arasyndaky rowaýatlardyr tymsallara, dürli ýyllarda
magtymgulyşynas alymlar, dünýä belli edebi şahsyýetler tarapyndan şahyryň ruhy
dünýäsine, döredijiligine bagyşlanyp ýazylan makalalara, beýan edilen
pikir-garaýyşlara uly orun berilýär.
Alymlar Söner Saglam we Rahymmämmet Kürenow tarapyndan taýýarlanan işde
2014-nji ýylda ýurdumyzda neşir edilen «Magtymguly hakyndaky rowaýatlar» hem-de
«Köňül nagyşlary» atly kitaplar esas edilip alnypdyr. Täze kitap türkiýeli
okyjylary, şol sanda tutuş türki dünýäni türkmen ruhunyň almaz täjine deňelen
söz ussadynyň ömür ýoluna degişli maglumatlardyr oňa dünýä ýüzünde goýulýan
egsilmez hormat-sarpany özünde jemleýän pikir-garaýyşlar bilen giňden
tanyşdyrmakda örän ähmiýetlidir.
Makala "Türkmenistan" gazetinde 05.07.2023ý. senesinde çap edilen
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/110913