Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly
Serdarymyz ähli ulgamlar bilen bir hatarda daşky gurşawy aýawly saklamak,
tebigatymyzyň haýwanat we ösümlik dünýäsini gorap saklamak bilen bagly wajyp
wezipeleri hemişe üns merkezinde saklaýar.
Bilşimiz ýaly, 1972-nji ýylda Stokgolm şäherinde geçirilen BMG-niň daşky
gurşaw boýunça maslahatynda, 5-nji iýun — Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä
güni diýlip yglan edildi. Biziň ýurdumyzda hem bu baýramçylyk 2008-nji ýyldan bäri
döwlet derejesinde giňden bellenilip gelinýär. Bu ajaýyp sene, her bir adamyň
ekologiýanyň ýagdaýyna jogapkärçiligi, tebigata aýawly çemeleşilmeginiň
zerurdygy, onuň gözelligini we baýlygyny geljek nesilleriň bähbidine gorap
saklamaga tagallalara işjeň gatnaşygy barada pikirlenmek üçin esasdyr.
Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni yglan edilen güninden bäri köp
ýurtlarda bellenilýär. Munuň özi her bir adamyň ýaşaýan dünýämiziň ekologik
ýagdaýy üçin jogapkärçiligi, tebigata aýawly garamagyň zerurdygy barada
pikirlenmäge, şeýle hem geljekki nesilleriň bähbidine onuň gözelligini we
baýlyklaryny gorap saklamak işine gatnaşmaga mümkinçilikdir.
Ýurdumyz boýunça tebigaty goramak meselelerine bagyşlanan ylmy-amaly
konferensiýalar, tegelek stollar, ilatyň ekologik düşünjelerini ýokarlandyrmak
boýunça çäreler amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň Arkadagly Gahryman
Serdarymyzyň gönüden-göni ýolbaşçylyk etmeginde daşky gurşawy aýawly
saklamaklyga, halkyň saglygyny berkitmeklige gönükdirilen birnäçe çäreler durmuşa
geçirildi. Türkmenistanda tokaý we ýaşyl zolaklary döretmeklige uly orun berilýär.
Häzirki wagtda şäherleriň, şäherçeleriň, obalaryň, “Awaza” Milli Syýahatçylyk
Zolagyny öň töwereklerinde millionlarça saýaly we pürli agaçlaryň nahallarynyň
oturdylmagy muňa aýdyň mysaldyr.
Daşky gurşawy we onuň tebigy baýlyklaryny goramaga degişli ýurdumyzda
täze kanunlaryň tutuş toplumy kabul edildi. Şol kanunlar halkyň ykdysady we
durmuş abadançylygyny üpjün etmäge, daşky gurşawa we ýurduň tebigy
baýlyklaryna aýawly garamagy ýola goýmaga gönükdirilendir. Olar “uglewodorod
serişdeleri hakynda”, “Ozon gatlagyny goramak hakynda”, “Balyk tutmak we suwuň
biologik serişdelerini gorap saklamak hakynda”, “Aýratyn goralýan tebigy ýerler
hakynda”, “Ösümlik dünýäsi hakynda”, “Haýwanat dünýäsi hakynda”,
“Türkmenistanyň tokaý kodeksi”, “Ekologiýa seljermesi hakynda”, “Ýerasty
baýlyklar hakynda”, “Tebigaty goramak hakynda”, “Galyndylar hakynda” we beýleki
kanunlardyr. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 53-nji maddasynda hem «Her bir
adam tebigaty goramaga, daşky gurşawa we tebigy baýlyklara aýawly çemeleşmäge
borçludyr» diýip bellenilmegi bolsa, ekologiýa abadançylygyny gorap saklamakda
we tebigata aýawly çemeleşmekde, ýurdumyzda alnyp barylýan durmuş-ykdysady
özgertmeleriň möhüm ugrudygyny mälim edýär.
Biziň ata-babalarymyz gözel tebigatymyzyň baýlyklaryny aýawly ulanmagy
geçmişde öwrenipdirler we bu baradaky däpler hem pähimleri biziň günlerimize
ýetiripdirler. Olaryň ählisinde tygşytlylyk, kanagatlylyk we ertirki günüň aladasy
ýaly tüýs türkmen durmuşyna mahsus meýiller duýulýar. Adam üçin derwaýys
baýlyklarynyň biri-de topragy, suwy aýawly peýdalanmaga uly üns berendigine “Ýeri
güýz sür, güýz sürmeseň ýüz sür”, “Suw hasyllygyň özenidir” diýen pähimler hem
şaýatlyk edýär. Daşky gurşawy onuň tebigy baýlyklaryny goramaga degişli başga-da,
birentek däp-dessurlar asylly pähimler bar. Türkmenistanyň döwleti Hazar deňziniň
hapalanmagynyň öňüni almak, onuň biologiki dürlüligini gorap saklamak, ony
tygşytly peýdalanmak we köpeltmek maksady bilen Hazarýaka döwletler hem-de
halkara guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär. Hazarýaka döwletleriň
tagallalary bilen 1998-nji ýylda Hazar ekologik maksatnamasy işlenip düzüldi we ol
üstünlikli durmuşa geçirilýär.
Adamlar tebigat bilen ysnyşykly gatnaşykda ýaşap gelýärler. Mälim bolşy ýaly
ösümlikdir haýwanlaryň ýaşaýşy diňe bir tebigy şertlere bagly bolman, eýsem adama
we onuň işewirligine hem baglydyr. Adam olara elmydama aýawly göz bilen
garamalydyr. Ülkämiziň tebigy baýlyklaryny goramak we köpeltmek, gözüňi
dokundyrýan gözelligi indiki döwürlere, nesillere ýetirmek Watanymyzyň her bir
raýatynyň borjudyr. Hormatly Prezidentimiziň Arkadagly Gahryman
Serdarymyzyň daşky gurşawy goramak meselesi barada edýän ýadawsyz aladasy we
goldawy bilen ene topragymyzyň tebigy baýlyklaryny ygtybarly gorap saklamaklyga
we olary köpeltmäge güýçli itergi berýär.
Durdymyrat ŞYHMYRADOW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara hukugy fakultetiniň III ýyl talyby