Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Serdarymyz ähli ulgamlar bilen bir hatarda daşky gurşawy aýawly saklamak, tebigatymyzyň haýwanat we ösümlik dünýäsini gorap saklamak bilen bagly wajyp wezipeleri hemişe üns merkezinde saklaýar.
Bilşimiz ýaly, 1972-nji ýylda Stokgolm şäherinde geçirilen BMG-niň daşky gurşaw boýunça maslahatynda, 5-nji iýun — Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni diýlip yglan edildi. Biziň ýurdumyzda hem bu baýramçylyk 2008-nji ýyldan bäri döwlet derejesinde giňden bellenilip gelinýär. Bu ajaýyp sene, her bir adamyň ekologiýanyň ýagdaýyna jogapkärçiligi, tebigata aýawly çemeleşilmeginiň zerurdygy, onuň gözelligini we baýlygyny geljek nesilleriň bähbidine gorap saklamaga tagallalara işjeň gatnaşygy barada pikirlenmek üçin esasdyr.
Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni yglan edilen güninden bäri köp ýurtlarda bellenilýär. Munuň özi her bir adamyň ýaşaýan dünýämiziň ekologik ýagdaýy üçin jogapkärçiligi, tebigata aýawly garamagyň zerurdygy barada pikirlenmäge, şeýle hem geljekki nesilleriň bähbidine onuň gözelligini we baýlyklaryny gorap saklamak işine gatnaşmaga mümkinçilikdir.
Ýurdumyz boýunça tebigaty goramak meselelerine bagyşlanan ylmy-amaly konferensiýalar, tegelek stollar, ilatyň ekologik düşünjelerini ýokarlandyrmak boýunça çäreler amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň gönüden-göni ýolbaşçylyk etmeginde daşky gurşawy aýawly saklamaklyga, halkyň saglygyny berkitmeklige gönükdirilen birnäçe çäreler durmuşa geçirildi. Türkmenistanda tokaý we ýaşyl zolaklary döretmeklige uly orun berilýär. Häzirki wagtda şäherleriň, şäherçeleriň, obalaryň, “Awaza” Milli Syýahatçylyk Zolagyny öň töwereklerinde millionlarça saýaly we pürli agaçlaryň nahallarynyň oturdylmagy muňa aýdyň mysaldyr.
Daşky gurşawy we onuň tebigy baýlyklaryny goramaga degişli ýurdumyzda täze kanunlaryň tutuş toplumy kabul edildi. Şol kanunlar halkyň ykdysady we durmuş abadançylygyny üpjün etmäge, daşky gurşawa we ýurduň tebigy baýlyklaryna aýawly garamagy ýola goýmaga gönükdirilendir. Olar “uglewodorod serişdeleri hakynda”, “Ozon gatlagyny goramak hakynda”, “Balyk tutmak we suwuň biologik serişdelerini gorap saklamak hakynda”, “Aýratyn goralýan tebigy ýerler hakynda”, “Ösümlik dünýäsi hakynda”, “Haýwanat dünýäsi hakynda”, “Türkmenistanyň tokaý kodeksi”, “Ekologiýa seljermesi hakynda”, “Ýerasty baýlyklar hakynda”, “Tebigaty goramak hakynda”, “Galyndylar hakynda” we beýleki kanunlardyr. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 53-nji maddasynda hem «Her bir adam tebigaty goramaga, daşky gurşawa we tebigy baýlyklara aýawly çemeleşmäge borçludyr» diýip bellenilmegi bolsa, ekologiýa abadançylygyny gorap saklamakda we tebigata aýawly çemeleşmekde, ýurdumyzda alnyp barylýan durmuş-ykdysady özgertmeleriň möhüm ugrudygyny mälim edýär.
Biziň ata-babalarymyz gözel tebigatymyzyň baýlyklaryny aýawly ulanmagy geçmişde öwrenipdirler we bu baradaky däpler hem pähimleri biziň günlerimize ýetiripdirler. Olaryň ählisinde tygşytlylyk, kanagatlylyk we ertirki günüň aladasy ýaly tüýs türkmen durmuşyna mahsus meýiller duýulýar. Adam üçin derwaýys baýlyklarynyň biri-de topragy, suwy aýawly peýdalanmaga uly üns berendigine “Ýeri güýz sür, güýz sürmeseň ýüz sür”, “Suw hasyllygyň özenidir” diýen pähimler hem şaýatlyk edýär. Daşky gurşawy onuň tebigy baýlyklaryny goramaga degişli başga-da, birentek däp-dessurlar asylly pähimler bar. Türkmenistanyň döwleti Hazar deňziniň hapalanmagynyň öňüni almak, onuň biologiki dürlüligini gorap saklamak, ony tygşytly peýdalanmak we köpeltmek maksady bilen Hazarýaka döwletler hem-de halkara guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär. Hazarýaka döwletleriň tagallalary bilen 1998-nji ýylda Hazar ekologik maksatnamasy işlenip düzüldi we ol üstünlikli durmuşa geçirilýär.
Adamlar tebigat bilen ysnyşykly gatnaşykda ýaşap gelýärler. Mälim bolşy ýaly ösümlikdir haýwanlaryň ýaşaýşy diňe bir tebigy şertlere bagly bolman, eýsem adama we onuň işewirligine hem baglydyr. Adam olara elmydama aýawly göz bilen garamalydyr. Ülkämiziň tebigy baýlyklaryny goramak we köpeltmek, gözüňi dokundyrýan gözelligi indiki döwürlere, nesillere ýetirmek Watanymyzyň her bir raýatynyň borjudyr. Hormatly Prezidentimiziň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň daşky gurşawy goramak meselesi barada edýän ýadawsyz aladasy we goldawy bilen ene topragymyzyň tebigy baýlyklaryny ygtybarly gorap saklamaklyga we olary köpeltmäge güýçli itergi berýär.
Durdymyrat ŞYHMYRADOW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara hukugy fakultetiniň III ýyl talyby