Bütindünýä deňiz güni
Bütindünýä deňiz güni her ýylyň sentýabr aýynyň soňky hepdesinde bellenilýär. Her bir ýurt aýratynlykda islendik güni saýlap, bu senäni belläp biler. Halkara Deňiz Guramasynyň bu gün bilen bagly resmi çäreleri her ýylyň 30-njy sentýabrynda meýilleşdirilýär. Birleşen Milletler Guramasy deňizleriň we ummanlaryň parahatçylykly, hyzmatdaşlyk etmegi we kanuny taýdan kesgitlenen şahsyýetleriň peýdasyna ulanylmagyny üpjün etmek üçin iş alyp barýar. Halkara günleriň ähmiýeti tutuş adamzat köpçüligine alada döredýän meseleler boýunça bilim bermek, global kynçylyklary çözmek üçin syýasy erk we serişdeleri toplamak, adamzadyň gazananlaryny bellemek we berkitmek üçin şertdir.
2006-njy ýylyň 12-nji awgustynda Hazar deňziniň deňiz gurşawyny goramaga gönükdirilen Çarçuwaly konwensiýa kabul edildi. Şol sene mynasybetli indi her ýylyň 12-nji awgusty ýurdumyzda Hazar deňziniň güni hökmünde bellenilýär.
Türkmenbaşy aýlagynyň çäginde “Ramsar” konwensiýasynyň obýektleriniň hereket edýändigini gezelenç edeniňde, gülleriň, flamingolaryň, geronlaryň täsin ýaşaýyş mekanynda görmek bolýar. Bu bolsa biziň ýurdumyzda “guşlaryň Eldoradosy” hasaplanýan tebigy ýerleriň we resurslaryň barlygyny aňladýar. 1932-nji ýyldan bäri Türkmenbaşy şäherinde “Hazar döwlet tebigy goraghanasy” hereket edýär. Şu güne çenli ekologlar deňiz gurşawynyň hapalanmagynyň öňüni almak, dikeltmek, biologiki baýlyklary durnukly peýdalanmak, tebigaty goramak babatynda amaly çäreleri görmäge başlady.
Ýene-de möhüm wakalardan biri, 20 ýyl bäri taýýarlanylýan we taryhy waka öwrülen Hazar deňziniň kanuny ýagdaýy baradaky konwensiýanyň bäş döwletiniň Prezidentleriniň gol çekmegi bilen hukuk güýje eýe bolmagydyr. Hazar deňzi bekre balyklarynyň gymmatly dünýä ätiýaçlyklary we gymmatly biodürlüligi bilen dünýädäki iň uly ýapyk suw howdanlarynyň biridir. Türkmenistanda Hazar güni mynasybetli tematiki bäsleşikler, tebigat muzeýlerinde ekspozisiýalar, ýurduň ýokary okuw mekdeplerinde seminarlar we ylmy çekeleşmeler guralýar.
Bütindünýä deňiz gününiň geçirilmeginiň esasy maksady, halkara jemgyýetçiliginiň ünsüni deňizde we ummanlarda aşa köp balyk tutmagy, suw desgalarynyň hapalanmagy we global ýylylyk sebäpli düzedip bolmajak zyýana, şeýle hem biologiki, tebigy we gorap saklamagyň derwaýys meselelerine çekmek we geljekki nesiller üçin deňizleriň dynç alyş çeşmelerini ýokarlandyrmakdan ybaratdyr. Her ýyl Bütindünýä deňiz güni başlananda, dünýäniň dürli ýurtlarynda daşky gurşaw çäreleri, dürli ekologiýa we bilim çäreleri, ýörişler bilen utgaşýar.
Amanbagt USSAÝEWA,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara hukugy fakultetiniň talyby.