Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW:
— Biz Türkmenistan bilen Germaniýa Federatiw Respublikasynyň
arasyndaky dostlukly gatnaşyklara ýokary baha berýäris.
Türkmen we nemes halklary ozaldan «gözsüz batyr» diýdiriberýän gaýduwsyz, bir sözli, mert milletler hökmünde at alypdyrlar. Muňa gatlary saralyp giden gadymy golýazmalardaky ýazgylardanam, iki ýurduň nusgawy edebiýatyndanam näçe diýseň mysal tapyp bolar. Sözümize delil hökmünde Görgoly begiň «Mert bolan iki sözlemez, merdiň ygrary bir bolar», Magtymguly Pyragynyň «Mert bolar men diýseň, merde hemra bol» ýaly setirlerini, Genrih Geýnäniň «Batyrlyk we mertlik galalardan has ygtybarlydyr» diýen jümlesini görkezmek bolar. Ine, şeýle umumylyga, mertlige we berlen söze ygrarlylyga esaslanýan türkmen-german gatnaşyklary bu günki günde täze hyjuw bilen belende galýar, täze gerim bilen hyzmatdaşlygyň dürli ugurlaryny gurşap alýar. Munuň şeýledigine, hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy esasynda Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy türkmen halkynyň Milli Lideri, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Merkezi Aziýa — Germaniýa» formatyndaky döwlet Baştutanlarynyň sammitine gatnaşmak üçin 2023-nji ýylyň 28-29-njy sentýabrynda Germaniýa Federatiw Respublikasyna amala aşyran iş sapary hem aýdyň şaýatlyk edýär.
Germaniýa — halkyň ýurdy
Germaniýanyň ady ilki bilen Ýuliý Sezaryň «Gall urşunyň ýazgylary» atly eserinde Reýn derýasynyň aňyrsynda ýaşaýan taýpalaryň ady hökmünde gabat gelýär. Ol at kelt diliniň «Gair» sözünden gelip çykyp, goňşy diýen manyny berýär. Nemes dilinde döwlet «Deutschland» diýip atlandyrylyp, «Deutsch» — halka degişli, «Land» — ýer, ýurt diýen manyny berýär. Şeýlelikde, bu at XV asyrdan bäri ulanylyp gelinýär.
Germaniýa Merkezi Ýewropanyň döwleti bolup, onuň paýtagty Berlindir. Ýurduň resmi ady Germaniýa Federatiw Respublikasydyr. Döwletiň tutýan meýdany 357 592 km² bolup, bu görkeziji boýunça ol dünýäde 62-nji orny, Ýewropada 8-nji orny eýeleýär. 2022-nji ýylyň maglumatyna görä, ilatynyň sany 84,3 mln adama deň. Germaniýany Baltika we Demirgazyk deňziniň suwlary ýuwýar. Ýurt demirgazykda Daniýa, gündogarda Polşa, Çehiýa, günortada Awstriýa, Şweýsariýa, günbatarda Fransiýa, Lýuksemburg, Belgiýa, Niderlandlar Patyşalyklary ýaly döwletler bilen serhetleşýär.
Germaniýa döwlet gurluşy boýunça Federatiw Respublika bolup, ol 16 sany federal ýere bolünýär. Ol döwlet dolandyryş ulgamy boýunça Parlament Respublikasy. Ýurduň resmi dili — nemes dili bolup, pul birligi ýewrodyr.
Germaniýa dünýäde özüniň güýçli ykdysadyýeti bilen tanalýan döwletdir. Ýurduň 2022-nji ýylda jemi içerki önümi 3,87 trln ýewro barabar boldy. Bütindünýä Bankynyň berýän maglumatyna görä, 2022-nji ýylda Germaniýa dünýäde import we eksport boýunça Hytaý bilen ABŞ-dan soňra üçünji orny eýelemegi başardy. Ýurt 2022-nji ýylda 1,966 trln dollarlyk importy (dünýä boýunça paýy 6,5 göterim), 2,050 trln dollarlyk (dünýä boýunça paýy 6,7 göterim) eksporty amala aşyrdy.
Dünýä ykdysadyýetinde «nemes gudraty» diýen bir adalga bar. Has takygy Germaniýada durmuş ugurly bazar ykdysadyýetiniň emele gelmegi gaty gysga wagtyň içinde bolup geçdi hem-de weýran bolan milli ykdysadyýetiň çalt dikeldilmegine, halkyň abadan durmuşyna şert döretdi. Bu hadysa soňra «nemes gudraty» diýlip atlandyryldy. Häzirki wagtda hem dürli ýurtlar üçin bu ýol — ykdysadyýetiň german nusgasy özgertmeleri geçirmekde ýolgörkeziji bolup hyzmat edýär.
Germaniýa — Türkmenistanyň Ýewropa Bileleşigindäki ynamdar hyzmatdaşy
Taryha nazar salsak, Türkmenistan bilen Germaniýa Federatiw Resbuplikasynyň arasyndaky gatnaşyklar 1992-nji ýylda ýola goýuldy. Geçen döwürde ikitaraplaýyn görnüşde bolşy ýaly, köptaraplaýyn görnüşde-de, abraýly halkara guramalarynyň, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň we beýleki düzümleriň ugry boýunça, şeýle hem Ýewropa Bileleşigi bilen özara hereketleriň çäklerinde üstünlikli ösdürilýän doly möçberli hyzmatdaşlyk üçin ygtybarly syýasy esas hem-de kadalaşdyryjy-hukuk binýady döredildi.
Geçen ýyllaryň dowamynda Türkmenistan we Germaniýa giň gerimli ugurlary gurşap alýan, däp bolan hyzmatdaşlyga özara hoşniýetli erki hem-de ygrarlylygyny görkezip gelýärler. Munuň subutnamasy hökmünde özara bähbitli hyzmatdaşlygy öňe ilerletmäge ýardam berýän dürli derejelerdäki gatnaşyklary görkezip bolar.
Germaniýa Federatiw Respublikasynyň döwlet kärhanalarynyň we edaralarynyň wekilleriniň takmynan, 100-e golaýy, kompýuter tehnologiýalary, nebitgaz we himiýa senagaty, energetika, gurluşyk we gurluşyk serişdeleriniň önümçiligi, maşyn gurluşygy, oba hojalygy we azyk senagaty, ulag we logistika, kommunikasiýa pudaklary, bank işi, ätiýaçlandyryş, saglygy goraýyş we bilim ýaly ugurlarda işleýän nemes kompaniýalary Türkmenistan bilen giňden hyzmatdaşyk edýärler.
Mertlik, söze ygrarlylyk bar ýerinde ynam pugta bolýar. Ynam pugta bolsa — ümzük hemişe ileri. Hut şonuň üçin-de, halkara giňişlikde durnukly we BMG-niň Tertipnamasyna ygrarly daşary syýasaty alyp barýan Türkmenistanyň hem-de Germaniýa Federatiw Respublikasynyň arasyndaky hyzmatdaşlyk hem günsaýyn öňe ilerlemek bilen.
2023-nji ýylyň 28-29-njy sentýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy, türkmen halkynyň Milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedow Berlin şäherinde iş saparynda bolup, ilkinji gezek döwlet Baştutanlarynyň derejesinde geçirilýän «Merkezi Aziýa — Germaniýa» sammitine gatnaşdy, galyberse-de ýurduň ýokary wezipeli ýolbaşçylary, şol sanda Prezident Frank-Walter Ştaýnmaýer we Federal kansler Olaf Şols bilen ikiçäk gepleşikleri geçirdi.
Sammitde çykyş eden Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň täze köptaraplaýyn formaty döretmek başlangyjyny goldaýandygyny hem-de gyzyklanma bildirilýän ähli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy giňeltmäge taýýardygyny belledi.