Logo
  • Logo
    • Наука
      • Научно-исследовательская деятельность
      • Аспирантура
      • Научно-практические конференции
      • 300-летие Махтумкули Фраги
        • «Фраги, твое слово глупец осудит Оно лишь для мудрого — мудрым будет...» (Статьи о Махтумкули)
        • «Махтумкули, сложил дестан...» (информация о Махтумкули, собранная с сайтов)
        • Видеосопровождение стихотворений Махтумкули Фраги
        • Сборник аудиозаписей стихотворений Махтумкули Фраги
        • Махтумкули Фраги в мировой прессе
        • Издания стихотворений Махтумкули Фраги на иностранных языках
        • Толковый словарь Махтумкули
        • "Magtymgulynyň dünýäde öwrenilişi"
      • Научные статьи, тезисы и сборники
      • Совет молодых учёных
    • Международное сотрудничество
      • Встречи
        • ЦЕРЕМОНИЯ ВРУЧЕНИЯ КНИГ ФОНДА «НИППОН»
      • Визиты
      • Лекции послов
      • Международные дни
        • TÜRKMENISTAN- BAGTLY ÇAGALARYŇ MEKANY!
        • 1-nji iýun — Çagalary goramagyň halkara güni
        • INTERNATIONAL DAY FOR PROTECTION OF CHILDREN IN TURKMENISTAN
      • Клуб ЮНЕСКО "Культура мира"
    • Факультеты
      • ФАКУЛЬТЕТ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ
      • ФАКУЛЬТЕТ МЕЖДУНАРОДНОГО ПРАВА
      • ФАКУЛЬТЕТ МЕЖДУНАРОДНЫХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ОТНОШЕНИЙ
      • ФАКУЛЬТЕТ МЕЖДУНАРОДНОЙ ЖУРНАЛИСТИКИ
    • О нас
      • Администрация
      • Кафедры
        • Kафедра международных отношений и дипломатии
        • Кафедра международного права и сравнительного правоведения
        • Кафедра международных экономических отношений
        • Кафедра теории и практики журналистики
        • Кафедра общественных наук
        • Кафедра мировых языков
      • Показатели
      • Туркменистан создал условия для подготовки нового поколения дипломатов
      • О нас
    • Обучение
      • Специальности
      • Абитуриентам
    • Центры
      • Научный центр стратегических исследований
      • Школа молодых дипломатов
      • Отдел цифровых систем и коммуникации
      • Научно-методический центр по Целям устойчивого развития
        • Очередной семинар по ЦУР
      • Юные вестники мира
      • Учебный центр по приоритетным направлениям дипломатии Туркменистана
        • Транспортная дипломатия
        • Энергетическая дипломатия
        • Водная дипломатия
        • Превентивная дипломатия
        • Экономическая дипломатия
      • Учебный центр дипломатического протокола
    • Послы
    • Медиа
    Главная / Статьи / Bütindünýä Okeanlar Güni — Tebigatyň kalby bolan giňlik
    Bütindünýä Okeanlar Güni — Tebigatyň kalby bolan giňlik surady
    05/06/2025

    93

    Bütindünýä Okeanlar Güni — Tebigatyň kalby bolan giňlik

    Her ýylyň 8-nji iýunynda dünýäniň ähli ýurtlarynda Bütindünýä Okeanlar güni bellenilýär. Bu gün diňe bir baýramçylyk däl — bu adamzat üçin möhüm pikirlenme, öwrenme we tebigata bolan jogapkärçilige çagyryş günidir. Planetamyzyň ýaşamagynyň özeni hasaplanýan okeanlaryň ähmiýeti häzirki wagtda öňküsinden-de möhüm bolup durýar. Global derejede dowam edýän ekologiýa krizisleri, suw serişdeleriniň zaýalanmagy, deňiz ýaşaýjylarynyň ýitip gitmegi ýaly meseleler bu güne üns bermegiň wajypdygyny görkezýär.
    Bütindünýä Okeanlar Güni ilkinji gezek 1992-nji ýylda Braziliýanyň Rio-de- Žaneýro şäherinde geçirilen BMG-niň Daşky gurşaw we ösüş boýunça konferensiýasynda öňe sürüldi. Bu başlangyç Kanadanyň okean we balykçylyk ministrligi tarapyndan goldanyldy. Şeýle-de bolsa, bu güniň resmi halkara derejesinde ykrar edilmegi 2008-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan amala aşyryldy. Şondan bäri bu gün her ýyl global derejede giňden bellenilýär.
    Okeanlar diňe bir suw giňlikleri däl, olar adamzadyň ýaşaýyş binýadydyr. Planetamyzdaky ýaşaýşyň ilkinji döremegi hem hut okeanlarda başlanypdyr. Häzirki wagtda hem olaryň ähmiýeti örän uludyr:
    - Kislorod üpjünçiligi. Okeanlardaky fitoplankton diýlip atlandyrylýan mikroskopik ösümlikler ýer ýüzünde öndürilýän kislorodyň takmynan 50-70%-ni üpjün edýär.
    - Howanyň sazlaşygy. Okeanlar ýylylygy siňdirýär we dünýäniň klimat ulgamyna täsir edýär. Olar ýylylyk we sowuklyk struktuýalaryny deňleşdirip, ýagyşlaryň, pasyllaryň we ýer topragynyň durnuklylygyny saklamaga kömek edýär.
    - Biologik köpdürlülik. Okeanlarda 230 müňden gowrak bellige alnan ýaşaýyş görnüşi bar. Aslynda, alymlar okean ýaşaýjylarynyň diňe 20%-den gowragyny doly öwrenip bilendigini belleýärler.
    - Iýmit we ykdysady çeşme. Dünýäde takmynan 3 milliard adam deňiz önümleri bilen iýmitlenýär. Balykçylyk we deňiz hojalygy dünýä ykdysadyýetiniň möhüm bölegini düzýär.
    - Deňiz transporty. Global söwdanyň 90%-den gowragy deňiz arkaly amala aşyrylýar. Bu dünýä ykdysady ulgamynyň işlemegine gönüden- göni täsir edýär.
    Soňky ýyllarda adamzadyň hojalykly işleriniň netijesinde okeanlaryň ýagdaýy howsala salýar:
    - Her ýyl 8 million tonna plastmassa zyňyndysy deňizlere düşýär. Bu zyňyndylar diňe bir deňiz haýwanlarynyň ömrüni çäklendirmeýär, eýsem adam iýmit zynjyryna hem aralaşýar. Mikroplastmassa arkaly adamlar her hepde ortaça bir bank kartasynyň mukdary plastmassany iýýärler diýen çaklama bar.
    - Howanyň global ýylamagy bilen suwlaryň temperaturasy ýokarlanýar. Bu bolsa korall gaýalarynyň ölmegine, deňiz biologik dürlüliginiň peselmegine getirýär.
    - CO₂ gazynyň artmagy bilen okean suwlary has-da kislotaly bolýar. Bu bolsa molýuskalar, merjenler we beýleki deňiz organizmleri üçin howp döredýär.
    - BMG-nyň Azyk we oba hojalyk guramasynyň maglumatlaryna görä, häzirki wagtda dünýäniň balyk serişdeleriniň üçden biri artykmaç derejede ulanylýar. Bu ýagdaý deňizdäki biologik deňagramlylygy bozýar.
    Türkmenistan deňze çykýan ýurt bolmasa-da, Hazar deňziniň kenarynda ýerleşýändigi sebäpli, suw gurşawynyň durnuklylygy üçin jogapkärçiligi hem bar. Hazar deňzi sebitdäki tebigy köpdürlüligi we ykdysady mümkinçilikleri bilen tanalýar. Hazar kenarynda ýerleşýän balykçylyk we nebit-gaz senagaty bilen baglanyşykly işlerde ekologiýa kadalarynyň ýerine ýetirilişi möhümdir.
    Türkmen ýaşlarynda ekologik medeniýeti ýokarlandyrmak üçin bilim edaralarynda bu gün bilen baglanyşykly çäreleriň geçirilmegi — ýurdumyzyň halkara derejesindäki jogapkärçiliginiň bir görkezijisidir.

    Güneş ÝAGMYROW,
    Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
    Halkara gatnaşyklary institutynyň
    Halkara hukugy fakultetiniň III ýyl talyby

    Последние новости

    5-NJI IÝUN – BÜTINDÜNÝÄ DAŞKY GURŞAWY GORAMAGYŇ GÜNI surady

    05/06/2025

    5-NJI IÝUN – BÜTINDÜNÝÄ DAŞKY GURŞAWY GORAMAGYŇ GÜNI
    ПУШКИН И РУССКИЙ ЯЗЫК: ГЕНИЙ, СФОРМИРОВАВШИЙ  СЛОВО surady

    05/06/2025

    ПУШКИН И РУССКИЙ ЯЗЫК: ГЕНИЙ, СФОРМИРОВАВШИЙ СЛОВО
    Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni surady

    05/06/2025

    Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä güni
    Полезные Ссылки
    Другие высшее учебные заведение
    Контакт

    Адрес: 744000, Туркменистан Ашхабад, ул: Галкыныш, Дом 25

    iirmfatm@iirmfa.edu.tm, iirmfatm@sanly.tm

    +99312266155

    +99312266183

    © 2025 Все права зашищены: TDIMHGI