Türkmenistanyň ulag diplomatiýasy halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmagyň netijeli guraly
Türkmenistanyň Prezidenti XXI asyryň täze taryhy şertlerinde dünýäniň bitewiliginden ugur alýan öňdengörüjilikli syýasaty amala aşyrmak bilen, dünýäniň ýurtlarynyň özara sazlaşykly ösüşine ýardam edýän üstaşyr ulag infrastrukturasyny emele getirmäge gönükdirilen halkara başlangyçlary öňe sürýär hem-de şol başlangyçlaryň gaýragoýulmazdan durmuşa geçirilmegine uly ähmiýet berýär. Şunuň netijesinde, 2012-nji ýylyň maý aýynda Aşgabatda «Orta Aziýada we Hazar deňziniň sebitinde ulag hem-de üstaşyr gatnawlaryň ösüşiniň geljegi», 2014-nji ýylyň sentýabr aýynda Aşgabatda «Halkara hyzmatdaşlygyny we durnukly ösüşi üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň tutýan orny», 2016-njy ýylyň noýabr aýynda Aşgabatda «Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji Ählumumy maslahaty», 2018-nji ýylyň maý aýynda Awaza milli syýahatçylyk zolagynda «Beýik ýüpek ýoly–täze ösüşlere tarap», 2018-nji ýylyň noýabr aýynda Awaza milli syýahatçylyk zolagynda «Ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy hakynda ylalaşyga (Lapis Lazuli) gatnaşyjy ýurtlaryň ulag ministrleriniň halkara maslahaty», 2022-nji ýylyň awgust aýynda Awaza milli syýahatçylyk zolagynda «Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki» atly halkara maslahatlarynyň we forumlarynyň geçirilmegi netijesinde birnäçe resmanamalar kabul edildi. Şol resminamalaryň kabul edilmegi netijesinde, Türkmenistanyň başlangyçlary esasynda 2014-nji ýylyň 19-njy dekabrynda Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan «Durnukly ösüş üçin halkara hyzmatdaşlygyny üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň orny», 2015-nji ýylyň 22-nji dekabrynda «Durnukly köpugurly ulag-üstaşyr geçelgeleriniň döredilmegine ýardam bermek maksady bilen, ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasynda hemmetaraplaýyn hyzmatdaşlygyň üpjün edilmegi ugrunda», 2017-nji ýylyň 20-nji dekabrynda «Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak bilen baglylykda ulaglaryň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek», 2021-nji ýylyň 29-njy iýulynda «Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnamalary kabul edilmegi Türkmenistanyň ulag diplomatiýasynyň halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmagyň netijeli guralydygynyň aýdyň subutnamasydyr. 2022-nji ýylyň iýul aýynda Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň ýanyndaky hemişelik wekilhanasy halkara guramalary bilen bilelikde «Blokçein tehnologiýalaryny ornaşdyrmak arkaly global üpjünçilik zynjyryny dolandyrmagy sanlaşdyrmak» atly maslahat geçirildi. Maslahatyň çäklerinde BMG-nyň agza döwletleriniň gatnaşmagynda Türkmenistanyň BMG-niň ýanyndaky hemişelik wekilhanasy Durnukly ulag boýunça dostlar toparyny döretmegiň amallaryny geçirdi. Maslahatyň dowamynda dostlar toparyna goşulan 11 döwletiň wekilleri çykyş edip, häzirki wagtda bar bolan ulag meselelerini çözmegiň ýollary barada özara pikir alyşmak üçin mümkinçilik döredildi. 2023-nji ýylyň 16-njy maýda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň 70-nji plenar mejlisiniň dowamynda Türkmenistanyň başlangyjy bilen «Bütindünýä durnukly ulag güni» atly kararnama kabul edildi. Bu halkara resminama dünýä ýurtlarynyň 67-den gowragynyň awtordaş bolup çykyş etmegi, tutuş adamzat üçin möhümdigine we ägirt uly ähmiýete eýediginiň aýdyň beýany boldy. Ýeri gelende bellesek, 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynda Aşgabatda Birleşen Milletler Guramasynyň durnukly ulag ulgamy boýunça birinji Ählumumy maslahaty geçirildi. BMG-niň Baş Assambleýasynyň her ýylyň 26-njy noýabryny Bütindünýä durnukly ulag güni diýlip yglan etmegi Türkmenistanyň başlangyjy bilen ilkinji gezek geçirilen Ählumumy maslahatyň geçirilen senesiniň seçilip alynmagynda çuňňur many bar. Munuň özi Türkmen halkynyň Milli Lideri, Gahryman Arkadagymyzyň Arkadagly Serdarymyzyň Türkmenistan tarapyndan öňe sürýän tutuş dünýä ähmiýetli başlangyçlarynyň Milletler Bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň nobatdaky beýanydyr.
Perhat ÇARYÝEW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara ykdysady gatnaşyklary kafedrasynyň uly mugallymy.