Türkmenistan — Koreýa Respublikasy: gatnaşyklaryň täze sahypasy
2024-nji ýylyň 10-njy iýunda Aşgabatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň we ýurdumyza döwlet sapary bilen gelen Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Ýun Sok Ýoluň arasynda geçirilen gepleşikler türkmen-koreý gatnaşyklarynyň taryhynda täze sahypa boldy.
1992-nji ýylyň 7-nji fewralynda Aziýa — Ýuwaş ummany sebitindäki iri hyzmatdaşlaryň biri bolup durýan Koreýa Respublikasy bilen ýurdumyzyň arasyndaky diplomatik gatnaşyklar ýola goýuldy. Şondan bäri geçen döwrüň içinde deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlyk ösdürilýär we işjeňleşýär. Iki döwletiň arasyndaky hyzmatdaşlyk ikitaraplaýyn görnüşde hem, halkara guramalarynyň çäklerinde hem giň gerime eýe bolýar.
2008-nji ýylyň ýanwar aýynda Türkmenistanda Koreýa Respublikasynyň ilçihanasynyň açylyp, şol ýylyň noýabr aýynda bolsa Gahryman Arkadagymyzyň dostlukly ýurda ilkinji döwlet saparyny amala aşyrmagy ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň senenamasynda möhüm wakalar boldy. Şol saparyň netijeleri boýunça iki ýurduň arasyndaky şertnamalaýyn-hukuk binýadyny pugtalandyrmagyň esasy bolan ikitaraplaýyn resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. 2013-nji ýylda Türkmenistan Koreýa Respublikasynyň paýtagty Seulda ilçihanasyny açdy. Munuň özi uzakmöhletleýin, özara bähbitlilik esasynda guralýan däp bolan hyzmatdaşlygy okgunly ösdürmäge ýardam etdi. Türkmenistan döwletimiz Koreýa Respublikasy bilen gatnaşyklara uly ähmiýet berip, ikitaraplaýyn syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady, ýokary tehnologiýaly senagat, ulag-aragatnaşyk, ylym we medeniýet, sport ýaly ugurlar boýunça netijeli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegini üns merkezinde saklaýar.
2014-nji ýylyň iýunynda Aşgabatda Gahryman Arkadagymyz we ýurdumyza döwlet sapary bilen gelen Koreýa Respublikasynyň Prezidentiniň arasynda gepleşikler geçirildi. Onuň dowamynda gatnaşyklaryň dürli ugurlary boýunça ylalaşyklary gazanyldy. 2015-nji ýylyň aprelinde Gahryman Arkadagymyz Koreýa Respublikasynda döwlet saparynda boldy. Ýokary derejedäki geçirilen ikitaraplaýyn gepleşikleriň dowamynda oňyn hyzmatdaşlyklary mundan beýläk-de ösdürmäge täze çemeleşmeler, söwda-ykdysady döwletara gatnaşyklaryny giňeltmegiň ugurlary kesgitlenildi.
2019-njy ýylyň aprelinde Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Türkmenistanda döwlet saparynda boldy. Saparyň dowamynda geçirilen gepleşikleriň netijesinde taraplar maliýe-ykdysady, medeni-ynsanperwer, maglumat we aragatnaşyk tehnologiýalar ýaly ugurlarda hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmegi ylalaşdylar.
Ýurdumyzyň ulag gurşawynyň ösdürilmegi, içerki we halkara ýük dolanşygyny barha ýokarlandyrýar. Ýurdumyzyň geografiki taýdan amatly ýerleşmegi, içerki ulag ýollary bilen bir hatarda, halkara üstaşyr ulag ýollaryny ösdürmäge mümkinçilik berýär. Şu nukdaýnazardan hem türkmen-koreý hyzmatdaşlygynda ulag-logistika ulgamy ýokary ähmiýetlidir. Bilşimiz ýaly, 2014-nji ýylda Aşgabatda Koreýa Respublikasynyň awtomobil gurluşygy senagatynyň öňbaşçy kärhanasy bolan «KIA-HYUNDAI» söwda-hyzmat ediş merkezi açyldy.
Türkmen-koreý hyzmatdaşlygynyň geljegi uly bolan ugurlarynyň biri deňiz ulaglary bilen baglanyşyklydyr. Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzyň günbatar kenarlaryny Hazar deňziniň suwlary ýuwýar. Munuň özi suw ýollary arkaly dünýä döwletleri bilen hyzmatdaşlygy alyp barmagymyza uly mümkinçilik döredýär.
Döwletara gatnaşyklaryň möhüm ugurlarynyň biri-de medeni-ynsanperwer ulgamdyr. Ol dostlukly we hoşniýetli gatnaşyklara, köp asyrlaryň dowamynda türkmen hem-de koreý halklaryny baglanyşdyrýan ruhy-medeni däp-dessurlardyr gymmatlyklara esaslanýar. Ylym-bilim ulgamy boýunça hyzmatdaşlyk arkaly oňyn tejribäniň toplanmagyny, medeni gatnaşyklaryň barha berkemegini, döredijilik gatnaşyklarynyň geriminiň has-da giňelmegini özara ysnyşykly hereketleriň oňyn netijeleri hökmünde görkezmek bolar. Soňky ýyllarda Türkmenistanda Koreýanyň Medeniýet günleri we Koreýada Türkmenistanyň Medeniýet günleri yzygiderli geçirilýär.
Mundan başga-da, iki dostlukly ýurduň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli 2023-nji ýylyň 3-5-nji noýabrynda Aşgabatda Koreýanyň Medeniýet hepdeligi geçirildi. Koreýa Medeniýet hepdeliginiň çäklerinde Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky sazly drama teatrynda Koreýa Respublikasynyň «ONDO» topary meşhur K-Pop aýdymlary bilen birlikde, dürli koreý aýdymlaryny ýerine ýetirdiler.
Soňky ýyllarda hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen Türkmenistan bilen Koreýa Respublikasynyň arasynda syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklar hil taýdan täze derejelere çykaryldy. Şeýle hem Gahryman Arkadagymyzyň parlament diplomatiýasynyň çäklerinde türkmen-koreý parlamentara gatnaşyklaryny hem pugtalandyrmak ugrunda giň tagallalar edilýär. Bu ugurdaky işlere 2022-nji ýylyň noýabrynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Koreýa Respublikasyna amala aşyran resmi sapary özboluşly itergi berdi.
Türkmen-koreý döwletara gatnaşyklarynda Türkmen-koreý işewürlik geňeşiniň hem-de Söwda, ykdysady, ylmy we tehnologik hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-koreý toparynyň işiniň aýratyn ähmiýeti bardyr. Köptaraplaýyn gatnaşyklaryň täze platformasy hökmünde «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» görnüşindäki gepleşikleri bellemek hem zerurdyr.
2024-nji ýylyň 10-njy iýunynda Aşgabatda Türkmenistanyň hem-de Koreýa Respublikasynyň döwlet Baştutanlarynyň arasynda geçirilen gepleşikleriň dowamynda gatnaşyklaryň giň meselelerini we häzirki döwrüň ýagdaýlaryny hem-de uzakmöhletli geljegi nazara almak bilen hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşdylar. Geçirilen gepleşikleriň netijeleri boýunça nebitgaz, himiýa, maliýe-maýa goýum, derman senagaty ugurlary boýunça ylalaşyklara gol çekildi. Bu resminamalar türkmen-koreý hyzmatdaşlygyny ýokary derejelere çykarar.
Türkmenistanyň amatly geografiki ýerleşişi boýunça eýelik edýän geoykdysady artykmaçlyklary türkmen-koreý hyzmatdaşlygynda görnükli orny eýeleýär. Şu jähetden, Koreýa Respublikasy ýurdumyz bilen maýa goýumlar, tehnologiýalar we infrastruktura ýaly ugurlarda hyzmatdaşlyk etmäge uly gyzyklanma bildirýär. Bilşimiz ýaly, döwletimiz ummansyz tebigy baýlyklara eýe. Ýurdumyzyň tebigy baýlyklaryny özleşdirmekde koreý kompaniýalary hem ikitaraplaýyn bähbitli işleri alyp barýar. Aşgabatda geçirilen gepleşikler agzalan ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy has-da kämilleşdirmäge täze itergi boldy. Koreýa Respublikasynyň Prezidentiniň ýurdumyza amala aşyran döwlet sapary köpasyrlyk dostlugyň berk binýadyna hem-de taryhy köklere esaslanýan türkmen-koreý gatnaşyklarynyň okgunly ösdürilmegine ýardam etmäge gönükdirilendir.
Muhammet BÄŞIMOW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň öwreniji mugallymy.